Informujemy, iż w celu zapewnienia jak najlepszej wygody w przeglądaniu naszych stron www, dostosowania ich do indywidualnych potrzeb użytkownika a także dla celów reklamowych , statystycznych oraz uwierzytelniania korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Plikami cookie użytkownik może zarządzać za pomocą zmiany ustawień swojej przeglądarki internetowej.

Dalsze korzystanie z naszych serwisów internetowych bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, użytkownik akceptuje politykę stosowania plików cookies, która szczegółowo jest opisana w naszej Polityce Prywatności

Akceptuj i zamknij

Rozwój mowy u dziecka

Rozwój mowy dzieckaRozwój dziecka i jego mowy w okresie od urodzenia do 6 roku życia

Prawidłowy rozwój mowy dziecka jest podstawą dla prawidłowego rozwoju poznawczego człowieka. Poprzez komunikację poznajemy siebie, otoczenie, nawiązujemy relacje z innymi. Dzięki komunikacji partnerzy interakcji mogą formułować myśli, dzielić się spostrzeżeniami, dokonywać ich weryfikacji. Językoznawca prof. S. Gajda podkreśla, że komunikacja to zachowanie, które polega na zaistnieniu w określonej sytuacji, kontaktu między dwiema osobami – nadawcą i odbiorcą.

„Kontakt ów polega na przekazywaniu informacji, poglądów, uczuć itd., aby współpartnera komunikacyjnego poinformować, wpłynąć na jego myślenie i zachowanie”.

Proces rozwoju mowy przebiega pewnymi okresami. Podkreślić należy, że każde dziecko w tej samej kolejności powinno przebyć wszystkie etapy rozwoju. Dotyczy to rozwoju wszystkich funkcji: motorycznych, werbalnych, słuchowych czy też wzrokowych i ich koordynacji. Warto wspomnieć także, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, zgodnie z możliwościami i predyspozycjami.

G. Demel wyodrębnia cztery okresy w rozwoju mowy:

  1. okres melodii;
  2. okres wyrazu;
  3. okres zdania;
  4. okres swoistej mowy dziecięcej.

Poniżej zaprezentowane zostaną najważniejsze cechy charakterystyczne dla rozwoju dziecka w poszczególnych okresach:

  • w kolejnych miesiącach pierwszego roku jego życia,
  • w kolejnych latach od pierwszego do szóstego roku życia.

Okres melodii (od urodzenia do 1 roku życia)

1. Dziecko miesięczne:

  • potrafi odróżnić głos mamy od głosu innych osób;
  • płacze, pomrukuje, kwili;
  • zmienia aktywność pod wpływem głosu mamy;
  • niepokoi się reagując na niepokój mamy;
  • wydaje dźwięki przypominające [a], [e];
  • potrafi ssać;
  • próbuje odrywać głowę od materaca;
  • bada otoczenie poprzez dotyk;
  • chwyta przedmioty bez udziału woli;
  • patrzy na wyraźny bodziec wzrokowy np. czerwone lub czarne zabawki;
  • pod koniec pierwszego miesiąca potrafi już skupić wzrok na twarzy dorosłego.

2. Dziecko dwumiesięczne:

  • płaczem sygnalizuje głód;
  • płacze w sposób zróżnicowany, płacz jest już komunikatem;
  • potrafi reagować na dźwięki wokół siebie;
  • wymawia samogłoski i spółgłoski: [ehe], [ekhe], [errhe];
  • unosi główkę pod kątem 45°;
  • poznaje siebie, własne ciało przez dotyk;
  • zaczyna się uśmiechać.

.
3. Dziecko trzymiesięczne:

  • wsłuchuje się w to co mówią rodzice;
  • doskonali wymowę samogłosek i łańcuchów głosek;
  • potrafi unieść już głowę pod kątem 90°;
  • próbuje przez chwilkę siedzieć przytrzymywane przez rodzica i z oparciem;
  • zaczyna chwytać zabawkę, którą włożymy mu w rączkę;
  • śledzi obraz, przedmiot znikający z pola widzenia;
  • odpowiada uśmiechem na uśmiech.

4. Dziecko czteromiesięczne:

  • słucha dźwięków zabawek, przedmiotów;
  • potrafi okazać złość, smutek;
  • odpowiada mimiką na mimikę dorosłego;
  • wypowiada głoski: [w], [m], [b];
  • utrzymuje sztywną główkę;
  • leżąc na plecach unosi głowę;
  • doskonali umiejętność siedzenia przy wsparciu opiekuna;
  • podtrzymywane pod pachami opiera nogi o podłoże i przez chwilę utrzymuje na nich ciężar ciała;
  • potrafi chwycić przedmiot całą dłonią;
  • ogląda przedmiot, którym porusza.

5. Dziecko pięciomiesięczne:

  • potrafi skoncentrować wzrok na ustach osoby mówiącej;
  • nieruchomieje na głośny dźwięk;
  • odwraca głowę w kierunku źródła dźwięku, słyszy nawet ciche dźwięki;
  • potrafi realizować już ciągi sylabowe;
  • unosi się na przedramionach;
  • obraca się z pleców na brzuszek;
  • siedzi z podparciem;
  • utrzymuje zabawkę w dłoni i potrafi też w tym czasie skoncentrować wzrok na innym przedmiocie;
  • wyciąga ręce po zabawki;
  • potrafi przekładać zabawkę z rączki do rączki;
  • przejawia strach, gdy widzi kogoś obcego.

6. Dziecko sześciomiesięczne:

  • umie odwrócić głowę w kierunku bodźca;
  • gaworzy samonaśladowczo , słucha sylab, łańcuchów sylabowych, które wypowiada, jest to dla niego doskonała zabawa;
  • zaczyna wypowiadać dźwięk [ne], który zastępuje późniejsze „nie”;
  • potrafi już samodzielnie siedzieć bez podparcia;
  • podciągane za ręce przechodzi z pozycji siedzącej do stojącej;
  • próbuje stawiać kroki, gdy jest podtrzymywane pod paszkami;
  • zaczyna chwytać przedmioty dłonią z wyłączeniem kciuka;
  • spogląda za przedmiotem, który spadł ze stołu;
  • manipuluje przedmiotami niespecyficznie (wszystkie przedmioty używa w ten sam sposób, bez względu na ich przeznaczenie);
  • ogląda przedmioty podczas manipulowania nimi.

7. Dziecko siedmiomiesięczne:

  • gaworząc doskonali wypowiadanie już wielu dźwięków: [b], [m], [w], [ś], [ba], [by], [be], [bu], [bo];
  • potrafi też różnicować wysokość dźwięku;
  • siedzi bez podparcia;
  • wykonuje ruchy siedząc;
  • samodzielnie już potrafi stać;
  • podejmuje próby wykonywania małych kroków przy pomocy rodzica;
  • potrafi ocenić odległość w jakiej znajdują się przedmioty;
  • zmienia pozycję ciała, aktywność – gdy chce uchwycić przedmiot;
  • zaczyna interesować się swoim odbiciem w lustrze.

8. Dziecko ośmiomiesięczne:

  • gaworzy w celu zwrócenia na siebie uwagi;
  • realizuje już dźwięki: [ta-ta], [ga-ga], [s];
  • obserwuje dorosłych, czynności jakie wykonują;
  • zaczyna rozumieć wypowiedzi o zabarwieniu emocjonalnym;
  • chwytając się czegoś próbuje samodzielnie wstać;
  • z pozycji leżącej próbuje samodzielnie siadać;
  • chwyta przedmioty chwytem nożycowym, czyli potrafi przywodzić kciuk do pozostałych palców;
  • szuka przedmiotu, który zniknął z pola widzenia;
  • naśladuje już czynności rodziców.

9. Dziecko dziewięciomiesięczne:

  • tworzy „swoje” słowa i sylaby;
  • przytrzymując się potrafi przejść kilka kroków;
  • zaczyna stosować manipulację specyficzną (używa przedmioty zgodnie z ich przeznaczeniem);
  • stosuje chwyt pęsetowy, czyli potrafi przeciwstawić kciuk i palec wskazujący;
  • potrafi wskazywać palcem i wykorzystuje ten gest do komunikacji;
  • przejawia zachowania o charakterze intencjonalnym;
  • utrzymuje z rodzicem wspólne pole uwagi.

10. Dziecko dziesięciomiesięczne:

  • rytmicznie się porusza, zgodnie z muzyką;
  • słucha wyrażeń dźwiękonaśladowczych, próbuje je rozpoznawać;
  • podejmuje zabawy paluszkowe np.: „Sroczka kaszkę warzyła”;
  • rozumie i wypowiada pierwsze słowa;
  • zaczyna oglądać i pokazywać obrazki;
  • próbuje odwracać kartki książeczki;
  • próbuje podnieść się z raczkowania;
  • naśladuje ruchy, gesty;
  • chodzi prowadzone za obie rączki;
  • usprawnia chwyt pęsetowy;
  • wyjmuje przedmioty z puszek, pudełek.

11. Dziecko jedenastomiesięczne:

  • poznaje właściwości przedmiotów poprzez wydobywanie z nich dźwięków;
  • naśladuje dźwięki;
  • rozumie zakazy i reaguje na nie;
  • chodzi podpierając się lub w chodziku;
  • dotyka palcem wskazującym zabawek;
  • znajduje schowany przedmiot, zabawkę;
  • potrafi zamknąć pudełko;
  • samodzielnie je trzymając jedzenie w rączkach,
  • potrafi pić z kubeczka;
  • wyraża sprzeciw, gdy protestuje.

12. Dziecko dwunastomiesięczne:

  • rozumie polecenia wsparte gestem;
  • wykonuje polecenia;
  • wypowiada proste wyrazy, sylaby o sensownym znaczeniu;
  • naśladuje rodzica i powtarza wyrazy wypowiadane przez niego;
  • posługuje się gestem, który niesie ze sobą znaczenie;
  • między 12-14 miesiącem życia zaczyna samodzielnie chodzić;
  • inicjuje kontakty z innymi osobami;
  • kontroluje wzrokiem czynności wykonywane przy użyciu klocka, łyżki, kredki itp.;
  • wrzuca przedmiot do pudełka.

Okres wyrazu (1-2 rok życia)

W tym okresie dziecko nabywa wiele nowych umiejętności:

  • wymawia wszystkie samogłoski oprócz nosowych, czyli potrafi wymawiać [a, o, e, u, i, y];
  • wymawia też spółgłoski: [ b, p, m, t, d, k, n], czasem [ć, ś];
  • pod koniec tego okresu dziecko poprawnie wymawia kilkadziesiąt wyrazów i ogromną liczbą wyrazów zastępczych;
  • rozumie proste zdania i polecenia, potrafi je spełniać;
  • dwulatek zaczyna budować proste zdania;
  • zaczyna już nawiązywać interakcje z rówieśnikami;
  • maluch w tym okresie wspina się, doskonali umiejętność chodzenia, zaczyna biegać, podskakuje;
  • potrafi zbudować wieżę z 6 klocków, mostek z 3-4 klocków.
  • dwuletnie dziecko potrafi dobrać dwa identyczne przedmioty czy obrazki, umie także dobrać obrazek do przedmiotu; zaczyna dobierać części obrazka do całości.

Okres zdania (2-3 rok życia)

Na tym etapie dziecko:

  • realizuje już zwykle wszystkie samogłoski oraz wiele spółgłosek [p, b, m, f, w, k, g, ch, t, d, n, l, ś, ź, ć, dź, ń] także spółgłoski zmiękczone: [pi, bi, mi, ki, gi];
  • może już wypowiadać głoski: [s, z, c, dz], przy czym pojawiające się głoski czasem bywają zastępowane innymi łatwiejszymi głoskami, wskutek małej sprawności narządów artykulacyjnych; ponadto wyrazy realizowane przez dziecko w tym okresie są poskracane, głoski często są poprzestawiane, grupy spółgłoskowe – uproszczone;
  • zaczyna wypowiadać 2-3 wyrazowe proste zdania;
  • potrafi wysłuchać tekst krótkiego wierszyka;
  • swobodnie biega, potrafi już jeździć na trójkołowym rowerku;
  • rzuca i kopie piłkę, próbuje ją łapać;
  • buduje wieżę z 8 klocków, klasyfikuje klocki wg kształtu lub wielkości;
  • umie narysować po demonstracji krzyżyk i koło;
  • bawi się z rówieśnikami podczas zabaw tematycznych;
  • jest coraz bardziej samodzielne, potrafi samodzielnie ubierać i zdejmować części ubrań, posługuje się sztućcami, samodzielnie wykonuje podstawowe czynności higieniczne.

Okres swoistej mowy dziecięcej (3-7 rok życia)

Na tym etapie rozwoju dziecko opanowuje najtrudniejsze głoski.
Sześciolatek powinien mieć już utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.

W wieku 3-5 lat dziecko zadaje mnóstwo pytań (około 50 dziennie), tworzy niezwykłe opowieści (konfabuluje), wzbogaca ilościowo i jakościowo swój słownik, operuje rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami, przysłówkami i zaimkami.

W tym okresie dziecko:

czteroletnie:

  • realizuje głoski [s, z, c, dz];
  • sprawnie kopie, także rzuca piłkę;
  • wchodzi i schodzi po schodach krokiem naprzemiennym;
  • omija przeszkody, potrafi je przeskoczyć;
  • rysuje po śladzie,
  • umie odwzorować linię, koło, kwadrat, prostokąt i krzyżyk;

pięcioletnie:

  • potrafi wypowiadać prawidłowo [sz, ż, cz, dż], przy czym w mowie spontanicznej głoski te może wymawiać jeszcze jako [s, z, c, dz],
  • wypowiada też [r];

sześcioletnie:

  • powinno prawidłowo wypowiadać wszystkie głoski języka polskiego.

Starsze dzieci w grupach przedszkolnych, czyli pięcio-, sześciolatki zwykle sprawnie potrafią tańczyć, pływać, jeździć na rowerze, skakać na skakance, stać na jednej nodze. Potrafią precyzyjniej rysować, tworzyć już rysunki tematyczne. Dzieci w tym wieku są już znacznie bardziej samodzielne w zakresie czynności samoobsługowych.

Starsze przedszkolaki powinny mieć opanowaną prawidłową wymowę, mogą pojawić się jeszcze trudności przy wypowiadaniu głosek sz, ż, cz, dż, r oraz grup spółgłoskowych, zwłaszcza w śródgłosie (w środku wyrazu). Jeśli rozwój mowy jest opóźniony należy skontaktować się z logopedą.

Autor artykułu: Joanna Czapla


Bibliografia:

  1. Cieszyńska J., Korendo M.: Wczesna interwencja terapeutyczna, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2007.
  2. Demel G.: Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, WSiP, Warszawa 2009.
  3. Gajda S.: Jak się porozumiewamy?, (w:) Logopedia. Pytania i odpowiedzi, (red.) Gałkowski T., Jastrzębowska G., Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1999.
  4.  Kaczmarek L.: Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1989.
  5.  Kielin J. (red.): Rozwój daje radość, GWP, Gdańsk 1999.

Zapoznaj się z platformą Toker