Wady wymowy
Wady wymowy to najczęstsze zaburzenia występujące w rozwoju mowy u dzieci .Według Leona Kaczmarka zaburzenie mowy polega na nieumiejętności właściwego zbudowania wypowiedzi lub też jej rejestrowania. Klasyfikując te zaburzenia uwzględniamy momenty występujące w poszczególnych składnikach wypowiedzi: treści, formy i substancji. Wyróżniamy (wgKaczmarka): zaburzenia treści, zaburzenia języka, zaburzenia substancji. Należy odróżnić dwa pojęcia – zaburzenia mowy i wady wymowy. Zaburzenia mowy to pojęcie szersze. Wady wymowy (inaczej wady artykulacyjne) są tylko jednym z rodzajów zaburzeń mowy, a naukowo określa się je mianem dyslalii. Pozostałe zaburzenia mowy to, między innymi: alalia, jąkanie, afonia, mutyzm.
Wyróżniamy kilka rodzajów wad wymowy, są to:
I. Seplenienie (sygmatyzm) – to nieprawidłowa wymowa głosek trzech szeregów:
- syczącego – s, z, c, dz,
- szumiącego – sz, ż, cz, dż,
- ciszącego – ś, ź, ć, dź.
Najczęściej spotykamy nieprawidłową wymowę szeregu szumiącego, który jest zamieniany na szereg syczący, np. szafa – safa.
II. Wymowa bezdźwięczna – zastępowanie głosek dźwięcznych ich bezdźwięcznymi odpowiednikami, np. b-p, d-t, z-s, ź-ś, ż-sz, dz-c, dź-ć, dż-cz, w-f, g-k
III. Reranie (rotacyzm) – to nieprawidłowa wymowa głoski ‚r’.
Najczęstszą przyczyna jest nieprawidłowa praca lub budowa języka. Głoska ta może być wadliwie realizowana na przykład poprzez deformacje (słyszymy wtedy różnego rodzaju dźwięki, które nie występują w systemie fonetycznym danego języka). Głoska ‚r’ może być też zastępowana inną np. przez ‚l’ lub ‚j’. Niekiedy ‚r’ wymawiane jest nieprawidłowo: wargowo, policzkowo, gardłowo (tzw. francuskie ‚r’) lub tylnojęzykowo.
IV. Rynolalia (rynofonia, rynizm, nosowanie) – wymawianie głosek ustnych „przez nos” oraz trudności w wymowie głosek nosowych.
V. Palatolalia (przy podniebieniu gotyckim);
VI. Kappacyzm – Gammacyzm – nieprawidłowa wymowa głosek tylnojęzykowych, zamiana głoski ‚k’ na ‚t’ oraz ‚g’ na ‚d’.
Wady wymowy prawie zawsze można skorygować. Usuwaniem wad wymowy zajmują się logopedzi podczas terapii. Ich celem jest usunięcie wszelkich wadliwych dźwięków i wytworzenie na ich miejsce nowych, prawidłowych. Warunkiem poprawnego wymawiania głosek są sprawne narządy mowy, bowiem realizacja każdej głoski wymaga określonego układu artykulacyjnego i pracy określonych mięśni. Dlatego właśnie terapia logopedyczna często obejmuje zabiegi i ćwiczenia uaktywniające niezbędne do artykulacji narządy i mięśnie.